Literatura Pozytywizmu

                       Twórcy związani z polskim pozytywizmem najchętniej sięgali po gatunki prozatorskie, co wiązało się ze stwarzanymi przez nie możliwościami łatwej komunikacji z odbiorcą. Silnie akcentowano ich wartość poznawczą i ceniono możliwość przedstawiania w powieściach, nowelach itd. krótszych lub dłuższych historii, które oddawałyby realia egzystencji bohaterów.

                      Gatunkiem nieco przypominającym powieść tendencyjną, lecz znacznie bardziej zaawansowanym literacko (fabuła, bohaterowie itd.), była nowela. Te pozytywistyczne swoim poziomem zupełnie nie odbiegały od twórczości tego rodzaju w ówczesnej Europie (a nowele cieszyła się wtedy olbrzymią popularnością).

                      Autorzy:

-Adam Asnyk

-Adolf Abrahamowicz.

-Bronisław Komorowski.

Młoda Polska

               Epoka literacka w historii literatury polski mieszcząca się w przedziale czasowym 1891–1918.

               Początkowa data literatury Młodej Polski przyjmuje się rok 1891, w którym miały miejsce trzy debiuty poetów reprezentujących nowe pokolenie literackie, debiuty o nierównym zresztą poziomie artystycznym (Kazimierz-Przerwa-Tetmajer, Franciszek Nowicki, Andzej Niemojewski). Jest to jednak jedynie data umowna, gdyż utwory reprezentujące poprzednią epokę (pozytiwizm) powstawały jeszcze po roku 1891 (np. Faron Bolesława Prusa), nie są jednak zaliczane do literatury młodopolskiej.

                 W tym okresie doszły do głosu nowe prądy artystyczne i umysłowe, takie jak modernizm, dekadentyzm, symbolizm, ekspretonizm, neoromantyzm, impresjonizm i katastrofizm. Literaci młodopolscy odrzucali racjonalistyczną filozofię pozytywizmu, nawiązywali do tradycji romantycznej (wyższości uczuć i emocji nad rozumem) oraz wiary w szczególną pozycję artysty w społeczeństwie (stąd inna nazwa epoki – neoromantyzm).

Twórcy:

-Bogusław Adamowicz

-Mateusz Sabat

-Ignacy Maciejowski

-Władysław Orkan

-Edward Słoński

Literatura i sztuka romantyzmu w Europie

Opis literatury:

            Literatura miała przede wszystkim wyrażać indywidualne cechy myślenia jednostki twórczej, występując zarazem w imieniu zbiorowości, społeczeństwa, narodu, przy czym poeta kreował się na jego przywódcę, proroka, wieszcza, geniusza zdolnego wszystko przeniknąć. Pomagała mu w tym wyobraźnia i nieskrępowane natchnienie, co prowadziło niekiedy do frenezji (świat przedstawiony jako szaleństwo zbrodni, namiętności, okropności i immoralizmu uwolnionego od rozumowych przesłanek).

          W przeciwieństwie do oświecenia, romantyzm zdystansował się od klasycznych wzorców literatury antycznej (tzw. literatura Południa), przeciwstawiając im "literaturę Północy": tradycje narodowe (szczególnie związane ze średniowieczem), twórczość ludową (np. ballada), mitologie ludów Europy, motywy orientalne i biblijne swoiście interpretowane. Ewolucji uległy także formy literackie, powstały nowe gatunki mieszane, jak poemat dygresyjny, powieść poetycka i powieść historyczna, której twórcą był W. Scott (tzw. walterskotyzm). W Anglii tendencje preromantyczne pojawiły się od poł. XVIII w., szczególnie w wierszach R. Burnsa i W. Blake'a.

           Romantyzm najwcześniej pojawił się w Europie w Anglii i w Niemczech, później natomiast we Francji i w krajach słowiańskich.

            Autorzy:

-Wincent Pol

-Karol Forster

-Anna Libera

Literatura i sztuka oświecenia w Europie

Opis literatury:

            W związku z docenianiem rozumu odczuwano potrzebę szerzenia oświaty i wpajania w społeczeństwa przekonania o konieczności powszechnej edukacji. Najpopularniejszym kierunkiem był racjonalizm i deizm, który uznawał Boga za stwórcę świata, ale odrzucał jego ingerencję w sprawy ludzkie. Głównymi ideami oświecenia były:krycytyzm, utylitaryzm natura. Właśnie literatura zajmowała się oświeceniem i wychowaniem człowieka. Filozofia oświecenia głosiła kult wiedzy i rozumu, proklamowała racjonalistyczny pogląd na świat, krytykowała religię i Kościół, propagując ateizm bądź deizm. Potępiała fanatyzm religijny, nietolerancję wyznaniową, ciemnotę, uprzywilejowanie kleru i szlachty, domagała się laicyzacji państwa

Barok

              Kierunek we wszystkich dziedzinach sztuki, występujący w Europie, a następnie w Ameryce Południowej od końca XVI w. do 1. połowy XVIII w.

              Najwcześniej został ukształtowany we Włoszech (marienizm, marinizm) i w Hiszpanii (konceptyzm, gorgonyzm), najszybciej wygasł we Francji (połowa XVII w.), gdzie zapanował klasycyzm.

              W Polsce przyjęto, że barok składał się z trzech podokresów:

Późny renesans–wczesny.

Barok (1580-1620).

Dojrzały barok (ok. 1620-1680).

Późny barok–początki oświecenia (ok. 1680-1764).

Najwybitniejszymi teoretykami literackiego baroku byli:

W Polsce K.M Sarbiewski.

We Włoszech  E. Tesauro.

W Hiszpanii  B. Gracián y Morales.

Motywy

                Motyw religijny łączono chętnie z mitologicznymi, popularne były wątki przygodowe, awanturnicze, fantastyczne i rycerskie oraz historyczne, np. głośny poemat epicki T.Tassa Gofred, abo Jeruzalem wyzwolona (1575, wydany 1581, przekład polski P.Kochanowskiego 1618). W dziedzinie epiki uprawiano romanse rycerskie i pastoralne, rozwijało się pamiętnikarstwo i relacje z podróży, wielki dramat (m.in. W. Shakespeare, Lope de Vega, Calderón, w Polsce J. Kochanowski) obok widowisk ludowo-jarmarcznych typu commedia dell ' arte.